BATI ASYA KÖKENLİ İBRAHİMİ DİNLER
Yahudilik:
- MÖ 2000'lerden itibaren
- Tek tanrı (YHWH) inancı
- İbrahim ve Musa peygamberlerin öğretileri
- Torah (Tevrat) temel kutsal metin
- Seçilmiş kavim anlayışı
Hristiyanlık:
- MS 1. yüzyılda ortaya çıkış
- Hz. İsa'nın öğretileri
- Teslis inancı
- İncil temel kutsal metin
- Roma İmparatorluğu döneminde yayılma
İslamiyet:
- MS 7. yüzyılda ortaya çıkış
- Hz. Muhammed'in öğretileri
- Kur'an-ı Kerim temel kutsal metin
- Tevhid (Allah'ın birliği) inancı
- Orta Çağ'da bilim ve felsefenin gelişimine katkı
ORTA ASYA - HİNT KÖKENLİ DİNLER:
Hinduizm:
- Dünyanın en eski dinlerinden (MÖ 3300)
- Karma ve reenkarnasyon inancı
- Vedalar ve Upanişadlar kutsal metinler
- Çok tanrılı inanç sistemi
- Kast sistemi sosyal yapısı
Budizm:
- MÖ 6. yüzyılda Buda'nın öğretileriyle başlangıç
- Dört Asil Gerçek ve Sekiz Dilimli Yol
- Karma ve reenkarnasyon inancı
- Nirvana'ya ulaşma hedefi
- Tanrı kavramı olmayan felsefi sistem
Sihizm:
- 15. yüzyılda Guru Nanak'ın öğretileri
- Tek tanrı inancı
- Hindu ve İslam etkisi
- Guru Granth Sahib kutsal kitabı
- Eşitlikçi toplum anlayışı
DOĞU ASYA DİNLERİ:
Konfüçyüsizm:
- MÖ 6. yüzyılda Konfüçyüs'ün öğretileri
- Ahlak ve toplum düzeni odaklı
- Atalara saygı
- Beş temel erdem
- Devlet yönetimi felsefesi
Taoizm:
- Lao Tzu'nun öğretileri
- Doğayla uyum felsefesi
- Yin-Yang dengesi
- Tao Te Ching kutsal metin
- Mistik ve felsefi yaklaşım
Şintoizm:
- Japonya'nın yerli dini
- Doğa ve atalar kültü
- Kami (ruh/tanrı) inancı
- İmparator kültü
- Ritüel ve gelenekler önemli
AFRİKA VE AMERİKA YERLİ İNANÇLARI:
Afrika Geleneksel Dinleri:
- Animizm ve atalar kültü
- Doğa güçlerine inanç
- Topluluk bazlı ritüeller
- Sözlü gelenek
- Şaman/büyücü doktor rolü
Amerika Yerli İnançları:
- Doğa ile bağlantı
- Ruh dünyası inancı
- Totem kültürü
- Şamanist uygulamalar
- Mevsimsel ritüeller
MODERN DÖNEM HAREKETLERİ:
Bahailik:
- 19. yüzyılda İran'da ortaya çıkış
- Dinlerin birliği mesajı
- Evrensel barış hedefi
- Progressive vahiy anlayışı
New Age Hareketleri:
- 20. yüzyılda gelişim
- Çeşitli inanç sistemlerinin sentezi
- Bireysel spiritüalite vurgusu
- Holistik yaklaşım
Her din ve inanç sistemi oluşumları:
- Kendi tarihsel bağlamında ortaya çıkmış
- Diğer inanç sistemleriyle etkileşime girmiş
- Zaman içinde evrilmiş ve değişmiş
- Yerel kültürlerle sentezlenmiş
- Modern dünyada yeni yorumlar kazanmış
Tek tanrılı (monoteist) dinler ve Tarihsel Gelişimleri:
İlk tek tanrılı din anlayışının sistemli bir şekilde ortaya çıkışı, genellikle Mısır'da Firavun Akhenaton'un (MÖ 14. yy) Aton kültü ile başlatılır. Ancak bu reform kalıcı olmamıştır.
Ortak Özellikler:
1. Tek bir yaratıcı tanrı inancı
2. Peygamberlik kurumu
3. Kutsal kitap geleneği
4. Ahiret inancı
5. İyi-kötü kavramları
6. Ahlaki kurallar sistemi
Tarihsel Etkiler:
- Mezopotamya medeniyetleri ve dinlerinin etkileri
- Eski Mısır dinî gelenekleri
- Zerdüştlük gibi İran dinlerinin etkileri
- Helenistik felsefe ve kültürün etkileri
Tek tanrılı dinler, insanlık tarihinde önemli sosyal, kültürel ve siyasi değişimlere yol açmıştır. Günümüzde dünya nüfusunun önemli bir kısmı bu dinlere mensuptur.