Karadelik olmaz akdelik   Ege Cansen - 03 Ekim 2024   Yaklaşık 10 yıl önce Atatürk Havalimanı, Sabiha Gökçen’le birlikte İstanbul’un ihtiyacını karşılayamaz hale geldiği için “üçüncü” bir havalimanı inşa edilecek diye bir karar açıklandı. Aslında Çorlu’da zaman zaman kullanılan üçüncü denebilecek küçük bir havalimanı vardı. Herhalde onu büyütecekler diye düşündüm.   Derken yeni havalimanının Karadeniz kıyısında (ulaşımı pahalı ve iklimi sert bir yerde) kurulacağı açıklandı. Havacılıktan anlayanlar “eğer yeni havalimanı burada inşa edilirse, Atatürk’ü ticari uçuşlara kapatmak gerekir” çünkü seçilen lokasyondaki pistlerin Atatürk ile eşzamanlı kullanılması tehlike yaratır, dediler.   Ortada kocaman bir yalan vardı. İnşa edilecek havalimanı “üçüncü” olmayacaktı. Atatürk Havalimanı kapatılacak ve çok muhtemel 12 milyon metrekarelik arazisi imara açılıp rant yaratılacaktı. Bugüne kadar bu tahmin gerçekleşmedi. Ama birilerinin arazinin hiç olmazsa bir kısmını imara açmak için pusuya yattığından eminim.   Yüksek faizle 12 milyar dolar dış borç alarak yeni havalimanı inşa edildi. İşletme sözleşmesi zamanından önce feshedildiği için yarısı Fransızlara ait Atatürk Havalimanı’nın işletmecisi TAV firmasına 389 milyon Euro tazminat ödendi. Sabiha Gökçen’in kapasite artış frenlendi.     KARADELİK FOREVER (ölene dek) Yeni İstanbul Havalimanı İGA (İstanbul Grand Airport) benim değerlememe göre bir karadeliktir. Külfeti nimetinden büyüktür. Geçen pazar günü bir gazetede “İGA’dan ekonomiye 24.2 milyar dolar katma değer” başlıklı bir yazı görünce şaşkına döndüm. Bu nasıl bir hesaptı ?   Önce size iki rakam vereyim: İGA 29 Ekim 2018’de devreye alındı. 2018 yılında Atatürk Havalimanı son iki ay kısıtlı çalışmasına rağmen 68 milyon 346 bin yolcuya hizmet verdi. 2023 yılında 24.2 milyar dolar “katma değer” yarattığı iddia edilen İGA ise 2023 yılında 76 milyon 236 bin yolcuya hizmet vermiş. Yani 2018’de Atatürk Havalimanı’nın yolcu sayısından sadece 7 milyon 890 bin kişi fazlasına hizmet vermiş.   Eğer Atatürk Havalimanı kapatılmamış olsaydı, o da (zaten sözleşme gereği kapatılıncaya kadar tevsi çalışmaları sürdü) aynı sayıda yolcu ağırlayacaktı. Külliyen yanlış ama laf uzamasın diye “Türkiye’nin 2023 yılı GSYH’si olan 1.024 milyar doların 24 milyar dolarlık kısmının İGA tarafından yaratıldığı” hesabını bir an için doğru kabul edelim. Açık olsaydı aynı katma değeri Atatürk yaratacaktı.   Dolayısıyla İGA’nın ek katkısı sıfırdır. Yatırım için dışa ödenen faiz de “eksilttiği” GSYH’dir. Gereksiz yapılan yatırım, gerekli yatırımların yapılamaması sonucunu doğurur. Bu daha da önemlidir.     İGA ''ASLA'' KAPASİTE ARTIŞI SAĞLAMAMIŞTIR İstanbul’un havalimanları (İGA ve Sabiha Gökçen) sadece İstanbul’a değil, Trakya dahil tüm Marmara bölgesine hatta bütün Türkiye’ye hizmet vermektedir. İzmit, Gölcük, Yalova, Bursa, Adapazarı, Balıkesir, Eskişehir, Kütahya, Uşak ve daha birçok vilayetle oturanlar için İGA yerine Sabiha Gökçen’den yurt dışı veya yurt içi uçuş yapmak daha ekonomiktir.   İGA’nın yarattığı katma değeri hesaplayanlar, İGA’nın bu menfi dışsalığını hesaba katmadılar herhalde. Aynı uzmanlar Sabiha Gökçen, Antalya ve diğer havalimanlarının GSYH’ye katkılarını da hesaplayıp kamuyu aydınlatmalıdır. İGA yatırımı bir iktisadi faciadır. Maalesef geri dönüş mümkün değildir.   Öncelikle Atatürk büyüyebildiği kadar büyütülmeli, gerekiyorsa yeni bir pist inşa edilmeli, eş zamanlı olarak Sabiha Gökçen 80 milyon yolcu ağırlayacak hale getirilmeliydi. Bunlar da yetmezse zamanı gelince üçüncü liman da Çorlu’da inşa edilmeliydi.   SON SÖZ: Hesap hatası, varsayım hatasıdır.