Cumhuriyetin boğazına dayanan bıçak: MENEMEN OLAYI
Derviş Mehmet, cami avlusunda, sağ eliyle kavradığı o kör taassup bıçağını, tekbir getire getire, sadece genç öğretmen Kubilay'ın boğazına değil, aynı zamanda Laik Cumhuriyet'in boğazına dayamıştı… 88 yıl önce, 23 Aralık 1930'da, Menemen'de yedek subaylığını yapan genç öğretmen Asteğmen Kubilay, Cumhuriyet düşmanı bir grup tarikat mensubunca vahşice katledildi. Ancak gelin görün ki Menemen Olayı, 1950'lerden beri sürekli çarpıtıldı. Bugün ise hem çarpıtılıyor hem unutturulmak isteniyor.
İSYANA HAZIRLIK
1930'da Manisa'da, AKePe kurucularından Meclis başkanı Bülent Arınç dedesi - Giritli Derviş Mehmet adında biri ortaya çıkıyor. Nakşibendi tarikatına giriyor. Çevresindeki birkaç kişiyi “mehdi” olduğuna inandırıyor. 7 Aralık'ta, Şamdan Mehmet, Sütçü Mehmet, Mehmet Emin, Nalıncı Hasan, Küçük Hasan ve Çakıroğlu Ramazan adlı 7 müridiyle birlikte “mehdiliğini” ilan etmek için müritleri ile Manisa'dan Paşaköy'e geçiyorlar. Birkaç gün burada Derviş Mehmet'in bacanağının evinde kalıyorlar. Bir taraftan zikirlere devam ederken, silahlanıyor, birkaç gün sonra Kıtmir adlı köpeği de yanlarına alıp müritlerden Sütçü Mehmet'in köyü Bozalan'a gidiyorlar.
Bozalan Köyü'ne geldiklerinde müritlerden Çakıroğlu Ramazan gizlice kaçıyor. Böylece 6 kişi kalıyorlar. Burası Rumeli göçmenlerinin yaşadığı bir köydür. Köy halkı fazla dindar değildir. Derviş Mehmet ve müritleri bu köyde göze batınca Sümbüller Dağı'nda bir kulübe yaptırıp 15 gün kadar orada kalıyorlar. Her gün zikir yapıp esrar içiyorlar. 22 Aralık gecesi, Bozalan Köyü'nden ayrılan Derviş Mehmet ve müritleri 3 tüfek, 4 tabanca, yüzlerce mermi, balta, testere, kılıç ve bıçak gibi silahlarla şafak vakti Menemen'e gidiyorlar. Plana göre orada bir gece Hoca Saffet Efendi'nin yanında kalıp gerekli öğütleri ve telkinleri alacaklar, sonra da İstanbul'daki Nakşi Şeyhi Hoca Esat Efendi'ye telgraf çekip isyanı başlatacaklar.
Derviş Mehmet ve müritleri, sabah namazında Müftü (Gazez) Camisi'ne giriyorlar. Başı sarıklı Derviş Mehmet cemaatin şaşkın bakışları arasında “Aziz cemaat! Ben mehdiyim! Dinimizi korumak için buraya geldim, Beni dinleyin !” Bu sırada müritlerden Nalıncı Hasan, camide mihrabın yanında duran ve üzerinde Fetih Suresi'nin birinci ayetinin yazılı olduğu yeşil sancağı alıyor. Derviş Mehmet ve müritleri tekbir getirerek ellerindeki yeşil sancakla camiden çıkıyorlar. Menemen sokaklarında dolaştıktan sonra Belediye Meydanı'na geliyorlar. 80-100 kişi birikiyor ve meydana bir çukur kazıp ellerindeki sancağı oraya dikip “Ey ahali! Başlarınızdaki şapkaları atınız ve şu sancağın altından geçerek bize katılınız!” diye sesleniyor. Öğleye kadar o sancağın altında toplanmayanların, arkalarındaki 70 bin kişilik halife ordusu tarafından kılıçtan geçirileceğini söylüyor. Toplanan kalabalığın bir bölümü müritlere katılıp zikre başlıyor.
Bu sırada bazı duyarlı vatandaşlar olayı emniyet güçlerine haber veriyor. Tekbir seslerinin yükseldiği meydana önce Bölük Komutanı Jandarma Yüzbaşısı Fahri Bey, geliyor. Niçin toplandıklarını soruyor. Derviş Mehmet “Ben mehdiyim, Şeriatı ilan ediyorum, Bana kimse dokunamaz, İzmir-Bergama yolu adamlarım tarafından tutulmuştur. Yolumdan çekil !” diyor. Yüzbaşı Fahri Bey, kalabalığın dağılmasını istiyor, ancak kalabalık dağılmıyor. Fahri Bey tedbir almak için oradan ayrılıyor. Bunun üzerine halkın bir bölümü Derviş Mehmet'i alkışlıyor. Böylece Derviş Mehmet ve müritleri daha da cesaretleniyor.
Yüzbaşı Fahri Bey, telefonla 43. Alay'dan yardım istiyor. Alay Komutanlığı asıl işi ‘’öğretmenlik’’ olan yedek subay Asteğmen Kubilay'ı bir müfrezeyle olay yerine gönderiyor. Kubilay, silahını bile almadan ve emrindeki erler de sadece manevra mermileriyle olay yerine hareket ediyorlar. Kubilay, birliğini meydanın bir köşesinde bırakarak tek başına cezbeye tutulmuş öfkeli kalabalığa doğru ilerliyor. Kalabalığın ortasındaki Derviş Mehmet'in yakasına yapışıp “Siz kimsiniz ? Hükümete isyan mı ediyorsunuz ? Çabuk dağılın!” diye bağırıyor, itiş-kakış yaşanıyor. Derviş Mehmet, tabancasını çekip Kubilay'ı vuruyor. Genç asteğmen kanlar içinde yere yıkılıyor. Mustafa Muğlalı'nın Genelkurmay Başkanlığı'na gönderdiği 26 Aralık 1930 tarihli rapora göre birliğin başındaki çavuşlar önce hareketsiz kalıyor, sonra firar ediyorlar. Böylece Derviş Mehmet ve müritleri daha da cesaretleniyor.
Derviş Mehmet ve müritleri, Kubilay'ın yanına gidiyorlar. Müritlerden Alioğlu Hasan torbasından bir bıçak çıkarıp Derviş Mehmet'e veriyor. Bu, çiftçilerin bağ bahçe işlerinde kullandıkları, asma budadıkları, ucu kıvrık, tırtıllı büyük bir bıçaktır. Derviş Mehmet, sağ eliyle kavradığı o kör taassup bıçağıyla tekbir getirerek genç Cumhuriyet'in genç öğretmeni Asteğmen Kubilay'ın başını gövdesinden ‘Gördünüz mü? Kafirlerin akıbeti işte budur!' diye diri diri keserek ayırıyor. Bazı görgü tanıklarının anlatımına göre Derviş Mehmet, avuçlarıyla Kubilay'ın kanını içiyor. Sonra da elindeki kesilmiş başı caminin önündeki bayrağın tepesine bağladılar.
Bu sırada olay yerine gelen iki bekçi; Bekçi Hasan ve Bekçi Şevki, isyancı yobazlara ateş etmeye başlıyorlar. İsyancılardan birini yaralayan bekçiler, isyancıların açtığı ateşle öldürülüyor. Bir süre sonra Yüzbaşı Ragıp ve Yüzbaşı Bahri Bey komutasında makineli tüfek takviyeli iki bölük olay yerine geliyor “Teslim olun!” çağrısına üzerinde Şeyh Ahmet Muhtar'ın yazdığı bir muska var diyen Derviş Mehmet “Ben mehdiyim! Bana kurşun işlemez!” diye cevap versede bBaşlayan ateşte Derviş Mehmet, Şamdan Mehmet, Sütçü Mehmet öldürülüyor. Mehmet Emin yaralanıyor. Nalıncı Hasan ve Küçük Hasan ise kaçıyorlar, ancak çok geçmeden yakalanıyorlar.
Menemen Olayı gerçekleştiğinde Atatürk, İçişleri Bakanı Şükrü Kaya'yla birlikte Trakya gezisindedir. Edirne'de Kemalköy'de olayı öğrenen Atatürk'ün ilk tepkisi “Bu, Kutsal Cumhuriyet ve bizim başımızı kesmektir. Bundan bütün Menemen sorumludur, lanetli şehir ilan edilmelidir’’ diyerek, 28 Aralık 1930'da Genelkurmay Başkanı Fevzi Paşa'ya gönderdiği yazıda da Kubilay şehit olurken “yobazların gösterdiği vahşet karşısında” Menemen halkının bir kısmının alkışlamasının “bütün Cumhuriyetçiler ve yurtseverler için utanılacak bir durum” olduğunu belirtiyor.
Daha sonra Korgeneral Mustafa Muğlalı başkanlığında bir askeri mahkeme kuruluyor. Menemen'de 15 Ocak 1931'de başlayan duruşmalar 24 Ocak 1931'de tamamlanıyor. Mahkeme 105 sanıktan 37'sine idam veriyor. Diğer sanıkları ise değişik cezalara çarptırıyor. 27 sanık ise beraat ediyor. TBMM, 2 Şubat 1931'de 28 kişinin idamını onaylıyor. İdam cezaları 4 Şubat 1931'de Menemen'de infaz ediliyor.
Menemen, hem 1929 ekonomik buhranından en çok etkilenen hem de kapatılan - 1930 SCF muhalefetinin en güçlü olduğu yerlerden biridir. Ayrıca göçmenlerin yoğun olarak yaşadığı bir yerdir. Göçmenlerin hem geçim hem uyum sorunları vardır. Halifeliğin kaldırılması, kılık kıyafet devrimi, tekke ve zaviyelerin kapatılması gibi laik karakterli devrimlere içten içe tepki duyan insanlar, Nakşibendi tarikatının faaliyetleri gizliden gizliye devam ediyor. Şeyh Esat'ın Manisa'da Nakşibendiliği yaymak için görevlendirdiği Laz İbrahim Hoca bölgede bir tarikat iklimi yaratıyor. Nitekim Menemen Olayı öncesinde Manisa'da tarikat toplantıları, zikir ayinleri yapılıyor.
Menemen iddianamesinde “tarikat ağacının zehirli meyvesi” denilerek olayın, tarikat temelli bir “irtica olayı” olduğu belirtiliyor. Atatürk, İsmet Paşa ve hükümet ile dönemin basını, olayın bir “irtica olayı” olduğunda hemfikir… Menemen yargılamaları sırasındaki ifadelerden de olayın temelinde medrese kültürünün ve tarikat yapılanmasının yer aldığı görülüyor.
Kubilay'ın başını kesen yobazlar, Kehf Suresi'ndeki “Ashab-ı Kehf” kıssasına dayanmak istiyorlar. Derviş Mehmet'in Manisa'dan Menemen'e gelişindeki dinsel simgeler bunu kanıtlıyor: Derviş Mehmet'in kendini “mehdi” ilan etmesi, ayın 7'sinde 7 kişi yola çıkmaları (hicret etmeleri), sürekli zikirler ve tekbirlerle motive olmaları, yanlarına “Kıtmir” adlı bir köpek almaları, camiden aldıkları yeşil sancak, “bana mermi işlemez” söylemi, muska ve son olarak kesik baş bir dinsel sahne oluşturuyor. Bu sahnede Ashab-ı Kehf Mağarası yerinde ise Bozalan'da sığındıkları ahşap kulübe var.
Demem o ki; 23 Aralık 1930'da Menemen'de sadece genç öğretmen Asteğmen Kubilay'ın değil, onun şahsında aslında Atatürk'ün kurduğu Laik Cumhuriyet'in boğazı kesilmek istendi. Tarikat, cemaat bataklığı kurutulmadıkça Laik Cumhuriyet'in boğazını kesmek isteyen yeni AKePe kurucularından Bülent Arınç dedesi Derviş Mehmetler yetişmeye devam edecektir. O bataklıkta yetişen FETÖ ve tümü SAPKIN tarikat ve cemaatler, Cumhuriyet'in boğazını kesmek isteyenler örneklenebilir.
Sinan Meydan