Moris Taviki'den alıntı
Musevi, Ibrani, Yahudi, Sefaradi, Aşkenazi, Mizrahi, vs ne demektir?
- MUSEVİ: Musa Peygamber'in kurduğu din mensubu demektir (İsevi ve Muhammedi karşılığı). Etnik kimlik değil, dini kimlik ifadesidir;
- İBRANİ: MO 14. yy Kadim Mısır Sürgünü dönüşü, IL topraklarında yerli Fenike/Kenan halkıyla kaynaştıktan sonra ortaya çıkan 12 Kavim'lik İbrani ulusu soyundan gelen...
- YAHUDİ: MO 8. yy'da peşpeşe iki büyük Asuri Sürgünü sonucu Doğu'daki Asya topraklarına sürülen 10 İbrani Kavim haricinde IL topraklarında arta kalan Yehuda Kavmi soyundan gelenler...
- AŞKENAZİ (Tevrat'ta Almanya anlamına gelen Aşkenaz sözünden geliyor): MS 1. yy'da Yehuda Kavmi'nin Roma Sürgünü sonrası, MS 9. yy'dan başlayarak İtalya'dan Ren Vadisi yoluyla Almanya'ya ve MS. 14, yy'dan başlayarak Orta ve Doğu Avrupa'ya yayılan ve yakın zamana kadar bir Ortaçağ Almanca lehçesi Yidiş konuşan "Yahudi" kökenli toplum...
- SEFARADİ (Tevrat'ta İspanya anlamına gelen Sefarad sözünden geliyor): MS 1. yy'daki Roma Sürgünü sonucu İtalya'dan İberya Yarımadası'na yayılan, sonradan 1492 İberya Sürgünü sonucu özellikle Osmanlı, Italya, Felemenk, Kuzey Afrika, vs topraklarına yayılan ve yakın zamana kadar bir Ortaçağ İspanyolca lehçesi konuşan "Yahudi" kökenli toplum...
- MIZRAHİ: MO 8. yy'da peşpeşe iki büyük Asuri Sürgünü sonucu Batı Asya topraklarına sürülen 10 İbrani Kavmi kalıntısı "İbrani" kökenli toplumdur. Bu kategoriye Doğu Anadolu, Suriye, Kürdistan, Gürcistan, Dağıstan, Irak, İran, Buhara/Horasan ve Yemen Musevi'lerini sokabiliriz (Yahudi demiyorum çünkü 10 Kavim İbrani-kökenli Musevi sıfatıyla bunlar Yehuda Kavmı soyundan gelmiyor)...
- ROMANİYOT: Kadim Yunan/Roma ve Bizans döneminden beri Anadolu ve Balkan topraklarında yaşayan ve anadili Rumca olan İbraniler/Yahudiler. Bu toplum 1492 sonrası Sefaradi göçü ile geniş çapta Osmanlı-Sefaradi toplumuna asimile oldu...
- KIRIM KARAYLARI: MS 650-850 arası hüküm süren ve Musevi dinine mensup Hazar Krallığı soyundan gelen Tatar Musevileri. Etnik Tatar Türkleri soyundan geldiğine göre, bu Musevi topluma aslında İbrani veya Yahudi diyemeyiz...
- ÇIFIT: Yahudi sözünün Öztürkçe ve Farsça dillerindeki karşılığıdır (Kırım'daki tarihi Cufutkale/Jufutkala kasabası gibi). Aslen Arapça Yahud sozcüğünden bozma olan bu tabir (Yahud > Cawud > Cufut > Çıfıt)