Türk sosyolojisi, Osmanlı’dan günümüze kadar çeşitli düşünsel akımların etkisiyle gelişmiş ve birçok önemli sosyolog yetiştirmiştir. En ünlü Türk sosyologları ve yazdıkları kitaplarla katkıları:   1. Ziya Gökalp (1876-1924) Aslen Kürt olan fakat ‘’ben yaşadığım toprağın insanıyım’’ diyen Türkçülük ve Milliyetçilik Akımının Öncüsü Eserleri: Türkçülüğün Esasları (1923) Türkleşmek, İslamlaşmak, Muasırlaşmak (1918) Sosyoloji ve Terbiye Sosyolojiyi Osmanlı'dan Cumhuriyet'e taşıyan en önemli isimdir. Türk toplum yapısını analiz ederek millî kimlik ve kültür üzerine çalışmıştır. Durkheim'in "kolektif bilinç" kavramından etkilenerek, Türk milletinin sosyal yapısını şekillendiren değerleri analiz etmiştir. Cumhuriyet döneminde eğitim reformlarının ve laikleşmenin temel fikirlerini oluşturan isimlerden biridir.   2. Prens Sabahattin (1879-1948) Bireyci ve Liberal Sosyolojinin Temsilcisi Eserleri: Türkiye Nasıl Kurtarılabilir? Teşebbüs-i Şahsî ve Adem-i Merkeziyetçilik Osmanlı'nın merkeziyetçi yönetim anlayışına karşı, adem-i merkeziyetçilik (yerinden yönetim) fikrini savundu. Bireycilik ve girişimcilik temelli bir toplum yapısının Osmanlı'yı kalkındıracağını savundu. Fransa'da Le Play ekolünden etkilenerek Osmanlı'da Batı tipi birey özgürlüğüne dayalı sosyal yapı önermiştir.   3. Hilmi Ziya Ülken (1901-1974) Felsefi Sosyolojinin Öncüsü Eserleri: İslam Felsefesi Üzerine Araştırmalar, Türkiye’de Çağdaş Düşünce Tarihi Katkıları: Türkiye'de sosyoloji ve felsefe arasındaki ilişkiyi kuran en önemli isimlerden biridir. Türkiye'deki fikir hareketlerini sosyolojik açıdan incelemiş, Osmanlı’dan Cumhuriyet’e geçiş sürecinde Türk toplumunun değişimini analiz etmiştir. Aydın ve entelektüel sınıfın toplum üzerindeki etkisini ele almıştır.   4. Mübeccel Belik Kıray (1923-2007) Kent Sosyolojisinin Öncüsü Eserleri: Ereğli: Ağır Sanayiden Önce Bir Şehrin Yapısı Örgütleşemeyen Kent: İzmir Türkiye’de kentleşme ve sanayileşme süreçlerini sosyolojik açıdan inceleyen ilk isimlerden biridir. Göç, kentleşme ve sosyal değişim üzerine yaptığı araştırmalar ile Türkiye'nin modernleşme sürecini anlamada önemli katkılarda bulunmuştur. Ereğli’de yaptığı saha çalışmaları ile Türkiye’de sanayileşmenin toplumsal etkilerini ortaya koymuştur.   5. Niyazi Berkes (1908-1988) Modernleşme ve Laiklik Üzerine Çalışmalar Eserleri: Türkiye’de Çağdaşlaşma Batıcılık, Ulusçuluk ve Toplumsal Devrimler İslamcı Dünya Görüşü Üzerine İncelemeler Osmanlı'dan Cumhuriyet'e geçiş sürecinde modernleşme hareketlerini analiz etmiştir. Türkiye’nin laikleşme sürecini sosyolojik açıdan ele alan en önemli isimlerden biridir. Osmanlı modernleşmesini ve Cumhuriyet reformlarını eleştirel bir gözle incelemiştir.   6. Şerif Mardin (1927-2017) Sivil Toplum ve Din-Siyaset İlişkisini Araştıran Sosyolog Eserleri: İdeoloji Jön Türklerin Siyasi Fikirleri 1895-1908 Türk Modernleşmesi Türkiye’de sivil toplum, din, devlet ve bürokrasi ilişkisini sosyolojik açıdan inceleyen en önemli isimlerden biridir. Merkez-çevre teorisini geliştirerek, Türkiye’deki toplumsal ayrışmayı açıklamıştır. İslamcı hareketlerin sosyolojik temellerini analiz etmiş ve Said Nursi gibi figürler üzerinden İslam’ın Türkiye’deki dönüşümünü incelemiştir.   7. Baykan Sezer (1937-2002) Batı Merkezli Sosyolojiye Eleştiri Getiren Sosyolog Eserleri: Sosyoloji Üzerine Yazılar Katkıları: Batı merkezli sosyoloji anlayışına karşı çıkmış, Türkiye’ye özgü bir sosyoloji geliştirilmesi gerektiğini savunmuştur. Batılılaşma ve modernleşme sürecine eleştirel yaklaşarak, Türkiye’nin kendi özgün kimliğini koruması gerektiğini vurgulamıştır. Türk toplum yapısını analiz eden, bağımsız bir sosyoloji kurma çabasında olan nadir isimlerdendir.   8. İbrahim Yasa (1911-1992) Kırsal Sosyolojinin Öncüsü Eserleri: Türkiye’de İç Göçler Katkıları: Türkiye’de köy sosyolojisi ve iç göç üzerine yaptığı araştırmalar ile ön plana çıkmıştır. Köy-kent arasındaki sosyal ve ekonomik farkları analiz ederek, Türkiye'nin modernleşme sürecindeki dönüşümleri incelemiştir. İç göç hareketlerinin toplumsal yapıyı nasıl değiştirdiğini saha araştırmalarıyla ortaya koymuştur.   9. Emre Kongar (1941-) Popüler Sosyoloji ve Kültürel Değişim Üzerine Çalışmalar Eserleri: 21. Yüzyılda Türkiye Toplumsal Değişme Kuramları ve Türkiye Gerçeği Atatürk ve Devrimcilik Kültürel değişim, toplumsal yapı ve demokrasi üzerine yaptığı çalışmalar ile bilinir. Türkiye’nin demokratikleşme sürecini, laiklik ve toplumsal değişim açısından analiz etmiştir. Popüler sosyolojiyi halka indirgeyerek, geniş kitlelere hitap eden çalışmalar yapmıştır.   10. Orhan Türkdoğan (1934-2017) Aşiretler ve Din Adamları Toplumsal Değişme ve Modernleşme Sosyoloji ve Tarih Felsefesi Önemi: Aşiret yapıları, din ve toplumsal değişim konularında önemli araştırmalar yapmıştır.   11. İsmail Beşikçi (1939-) Doğu Anadolu'nun Düzeni Kürdistan Üzerine Yazılar Bilim Yöntemi Önemi: Doğu Anadolu, aşiret yapıları ve etnik sosyoloji üzerine çalışmalarıyla dikkat çekmiştir.   Özetle:  Türk sosyolojisi, soyu Oğuz - Kayı boyu Türk olan Osmanlı’dan Cumhuriyet’e ve günümüze kadar farklı alanlarda gelişim göstermiştir. Ziya Gökalp’ten Şerif Mardin’e, Mübeccel Kıray’dan Emre Kongar’a kadar birçok önemli sosyolog, Türkiye’nin toplumsal yapısını anlamamıza yardımcı olan teoriler geliştirmiştir. Özellikle modernleşme, laikleşme, kentleşme, göç ve sosyo-ekonomik yapı gibi konuları işlerken, eserlerinde Türk sosyolojisinin ana çalışma alanları olmuştur. Her biri kendi döneminde toplumsal değişimleri analiz ederek, Türkiye’nin sosyolojik evrimini şekillendirmiştir.