Sosyoloji Bilimi 19. yüzyıl'da özellikle Batı Avrupa toplumlarında meydana gelen önemli siyasi, sosyal, ekonomik ve entelektüel gelişme ve değişmelerin sonucu olarak ortaya çıkmıştır. Sosyoloji kelimesini ilk defa 1839 yılında Fransız sosyologu ve tarih felsefecisi Auguste Comte kullanmıştır. Sosyolojinin tanımı: Sosyoloji, toplumu, sosyal ilişkileri, insan davranışlarını ve bu davranışların toplumsal yapılar üzerindeki etkilerini inceleyen bir sosyal bilim dalıdır. İnsanların bir arada yaşama biçimlerini, kültürlerini, normlarını, değerlerini, toplumsal kurumları (aile, eğitim, din, ekonomi, siyaset gibi) ve sosyal değişimi bilimsel yöntemlerle analiz eder. Temel Sorular: İnsanlar neden ve nasıl bir arada yaşar? Toplumlar nasıl şekillenir, değişir ve gelişir? Sosyal yapılar bireylerin davranışlarını nasıl etkiler? Kültür, kimlik, sınıf, cinsiyet gibi kavramlar toplumu nasıl biçimlendirir? Önemli Konuları: Sosyal yapı ve tabakalaşma Kültür ve kimlik Toplumsal normlar ve sapkınlık Sosyal kurumlar (aile, din, eğitim, siyaset) Sosyal değişim ve modernleşme Kentleşme ve küreselleşme Sosyoloji, bireylerin bireysel deneyimlerini toplumsal bağlam içinde anlamlandırmayı ve toplumsal süreçlerin nasıl işlediğini kavramayı hedefler. Bu nedenle hem teorik analizlere hem de saha çalışmalarına dayanır.   Günümüzde sosyolojik kavramlar oldukça çeşitlenmiş ve toplumsal değişimlerle birlikte yeni anlamlar kazanmıştır. Bazı önemli sosyolojik kavramlar şunlardır: 1. Toplumsal Cinsiyet Bireylerin biyolojik cinsiyetlerinden bağımsız olarak toplum tarafından kendilerinden beklenen roller, davranışlar ve kimliklerle ilişkilidir. Erkeklik ve kadınlık rollerinin sadece biyolojik değil, kültürel ve toplumsal normlar tarafından şekillendirildiğini savunur.   2. Sosyal Kimlik Bir bireyin kendisini, başkalarına göre nasıl tanımladığı ve toplumsal gruplara aidiyet duygusuyla ilgilidir. Kimlik, bireyin etnik kökeni, dini inancı, toplumsal sınıfı, cinsiyeti, yaşadığı yer gibi birçok faktörden etkilenir.   3. Sosyal Sınıf İnsanların toplumda gelir, eğitim, meslek ve diğer faktörlere göre belirli gruplara ayrılmasını ifade eder. Sosyal sınıf yapısı, bireylerin toplumsal statülerini, yaşam fırsatlarını ve toplumsal mobiliteyi etkiler.   4. Kültür Bir toplumun yaşam biçimini, değerlerini, normlarını, inançlarını, dilini, geleneklerini ve sembollerini kapsar. Kültür, bireylerin dünyayı nasıl algıladıklarını ve birbirleriyle nasıl iletişim kurduklarını şekillendirir.   5. Globalleşme Dünyanın dört bir yanındaki ülkeler ve toplumlar arasında artan ekonomik, kültürel, siyasi ve teknolojik ilişkiler bütünüdür. Küreselleşme sayesinde, bilgi, sermaye, ürünler ve insanlar arasındaki sınırlar giderek daha geçirgen hale gelmiştir.   6. Sosyal Hareketler Toplumsal değişim talep eden, belirli bir toplumsal ya da politik amaca yönelik örgütlü kolektif eylemlerdir. Bu hareketler, toplumun bir kesiminin hakları veya yaşam koşulları için mücadele eder. Kadın hakları hareketi, çevrecilik hareketi, eşitlik mücadelesi, LGBT hakları hareketi gibi örnekler verilebilir   7. Sosyal İzolasyon Bireylerin toplumdan ve sosyal etkileşimlerden uzaklaşması durumudur. Bu durum, hem fiziksel hem de psikolojik olarak izole olmayı ifade edebilir. Özellikle yaşlılar, engelliler, düşük gelirli gruplar veya yalnız yaşayan bireyler, sosyal izolasyona daha yatkın olabilirler.   8. Sosyal Normlar Sosyal normlar, bir toplumda bireylerin nasıl davranmaları gerektiğine dair kabul gören kurallar ve standartlardır. Bu normlar, toplumsal düzenin sağlanmasına yardımcı olur ve bireylerin toplumsal uyum içinde yaşamalarına olanak tanır. Sosyal normlar, farklı toplumlarda farklılık gösterebilir.   9. Sosyal Yapı Bir toplumun organizasyonunu ve bireyler ile gruplar arasındaki ilişkileri tanımlar. Toplum, farklı sosyal gruplardan, sınıflardan, kurumlar ve organizasyonlardan oluşur ve bu yapılar toplumsal düzeni sürdürmek için bir arada işler.   10. Hegemonya Hegemonya, bir grubun ya da sınıfın, başka gruplar üzerinde ideolojik ve kültürel egemenlik kurmasıdır. Bu kavram, Antonio Gramsci'nin çalışmalarıyla daha da öne çıkmıştır. Gramsci, hegemonya kavramını, baskı ve zor kullanmak yerine, kültürel araçlarla ve toplumsal kabul görme süreçleriyle egemen olma biçimi olarak tanımlar.   Bu kavramlar, toplumsal olayları anlamada ve analiz etmede çok önemli araçlardır. Sosyologlar, toplumların nasıl işlediğini, değiştiğini ve bu değişimlerin insanların yaşamlarına nasıl etki ettiğini anlamak için bu kavramları kullanırlar.     Türk toplumunun sosyolojik yapısı nedir ? Türk toplumunun sosyolojik yapısı, tarihsel, kültürel, ekonomik ve coğrafi faktörlerin etkisiyle şekillenmiş karmaşık bir yapıdır. Ana hatlarıyla Türk toplumunun sosyolojik yapısını şu şekilde özetleyebiliriz: 1. Aile Yapısı Türk toplumunda aile, en önemli toplumsal birimlerden biridir. Geleneksel Türk ailesi, genellikle geniş ailedir ve birden fazla kuşağın bir arada yaşadığı, birbirine bağlı ve dayanışmacı bir yapıya sahiptir. Ancak, modernleşme ve şehirleşme ile birlikte çekirdek aile yapısının daha yaygın hale geldiği görülmektedir. 2. Toplumsal Sınıf ve Ekonomik Yapı Türk toplumunda sosyal sınıflar, ekonomik durum, eğitim düzeyi, meslekler ve bölgesel farklılıklarla şekillenir. Geleneksel olarak tarım toplumu yapısına dayalı olan Türkiye'de, 20. yüzyıldan itibaren sanayileşme ve kentleşme süreçleri sosyal yapıyı dönüştürmüştür. 3. Eğitim ve Kültürel Yapı Eğitim, Türk toplumunda önemli bir yer tutar ve kültürel normlar, eğitimli bireylere genellikle yüksek statü verir. Ancak, köyler ve şehirler arasındaki eğitim farkları hala belirgin bir şekilde devam etmektedir. Kültürel olarak, Türk toplumu, Osmanlı İmparatorluğu'ndan gelen geleneksel değerler ile Batılılaşma süreci ve modernleşme arasında bir denge kurmaya çalışmaktadır. Geleneksel Türk kültürü, misafirperverlik, aile bağları, saygı, ahlaki değerler ve dini inançlarla güçlü bir şekilde bağlantılıdır. 4. Din ve İnançlar Türk toplumu, ağırlıklı olarak Sünni Müslümandır, ancak ülkede farklı dini inançlara sahip bireyler de bulunmaktadır (Alevi, Hristiyan, Yahudi, vb.). Din, toplumun sosyal ve kültürel yapısında önemli bir yer tutar ve özellikle kırsal bölgelerde dini değerler, toplumsal normların şekillenmesinde belirleyici bir rol oynar. 5. Toplumsal Cinsiyet Rolleri Türk toplumunda toplumsal cinsiyet rolleri genellikle geleneksel anlayışlar doğrultusunda şekillenmiştir. Kadınlar, geleneksel olarak ev içi işler ve çocuk bakımı ile ilişkilendirilirken, erkekler daha çok dışarıda çalışıp aileyi geçindiren kişi olarak görülür. 6. Etnik Çeşitlilik ve Kimlik Türk toplumu, etnik olarak çeşitlilik gösterir. Türkler, Kürtler, Zazalar, Araplar, Çerkesler gibi farklı etnik kökenler toplum içinde yer almaktadır. Etnik kimlik, özellikle Kürt kimliği gibi bazı kimlikler, zaman zaman toplumsal gerilimlere neden olmuştur. 7. Kentleşme ve Şehirleşme Kentleşme, Türkiye'nin sosyolojik yapısını önemli ölçüde değiştiren bir süreçtir. Özellikle 1950'lerden sonra hızla artan iç göç ile birlikte büyük şehirler (İstanbul, Ankara, İzmir) daha da büyümüş, köylerden kente göç eden insanların sayısı artmıştır. Bu durum, kırsal ve kentsel yaşam arasındaki farkları ortaya koymuş ve sosyo-ekonomik eşitsizliklere yol açmıştır. 8. Devlet ve Toplum İlişkisi Türkiye'nin sosyolojik yapısında devletin güçlü bir rolü vardır. Cumhuriyetin ilanıyla birlikte modernleşme, sekülerleşme ve batılılaşma hedefleriyle sosyal yapı şekillendirilmiştir. Devletin eğitim, sağlık, ekonomi gibi alanlarda yaptığı düzenlemeler, toplumsal yapıyı etkilemiş ve toplumun çeşitli katmanları arasında eşitsizlikleri zaman zaman pekiştirmiştir. Laik devlet yapısı, din ve devlet ilişkisini düzenlerken, toplumun dini değerleri ile devletin laik yapısı arasında bazen gerilimler yaşanabilmektedir. 9. Göç ve Mülteciler Türk toplumu, tarihsel olarak göç almış bir toplumdur. Özellikle son yıllarda Suriye iç savaşı ve diğer bölgesel çatışmalar nedeniyle Türkiye'ye gelen mülteciler, toplumda yeni bir sosyolojik dinamik yaratmıştır. Mülteci akımları, Türk toplumu üzerinde sosyo-ekonomik ve kültürel etkiler yaparken, bu etkileşim, toplumsal uyum ve entegrasyon konusunda hem fırsatlar hem de zorluklar yaratmaktadır. 10. Sosyal Hareketler ve Değişim Türk toplumu son yıllarda toplumsal hareketler açısından daha aktif bir hale gelmiştir. Özellikle genç nüfusun artması, internet ve sosyal medya gibi araçların etkisiyle, toplumsal değişim talepleri daha geniş kitlelere ulaşmaktadır. Kadın hakları, çevrecilik, eğitimde eşitlik, LGBT hakları gibi toplumsal hareketler Türk toplumunun sosyo-kültürel yapısını dönüştüren önemli dinamiklerdir. Sonuç olarak, Türk toplumunun sosyolojik yapısı, geleneksel değerlerle modernleşme arasında bir denge kurmaya çalışan, etnik ve kültürel çeşitliliğe sahip, artık yapay zeka çağında dinden ziyade yeni jenerasyonlarca çok hızla teknoloji ve pozitif bilimle değişen ve gelişen bir yapıdır.   Ek Kaynaklar:  https://www.youtube.com/watch?v=HMkTPAf9T3g                                                                                                                                                       https://www.youtube.com/watch?v=kFqlnj8Lf7E