İSMAİL GASPIRALI Dilde, işte ve fikirde birlik   Arapça ve Farsça kelimelerle karışık Osmanlı Türkçesini, diğer Türk boylarının anlamadığını söyleyerek Arapça ve Farsça kelimeleri atıp; "Dilde birlik, fikirde birlik, işte birlik" diyen, Türkçülük ve Turancılık fikrinin fikir babası Gaspıralı İsmail..   DİLDE, FİKİRDE, İŞTE BİRLİK Türkçü, Turancı görüşün ideologlarından İsmail Gaspıralıyı minnetle anıyoruz “Türklüğün düşmanı çoktur ama, Türklüğü savunanın düşmanı daha çoktur.” Bu söz ona aittir.    Yayınlarında Türk halklarını birlik ve dayanışmaya çağırıp “Dilde, fikirde, işte birlik" sözüyle Türk halklarındaki birlikteliğin temel ilkelerini oluşturmuş ve günümüzde de bu söz bu birlik mücadelesinin hedefini göstermektedir.   Gaspıralı, Tercüman gazetesinde, bütün dünya Türklüğünün anlayabileceği ortak bir edebi dil geliştirmeye çalışmıştır. Büyük düşünür Gaspıralı İsmail; Osmanlı Türkçesinin Arapça, Farsça terkip ve ibarelerle dolu olması, diğer boyların bu Türkçeyi anlamalarını zorlaştırdığı için bu terkip ve ibareleri attı. Yerlerine Kırım ve diğer coğrafyalardaki lehçelerden alıntılar yaptı.   Gaspıralı Müslüman Türk kızlarının eğitiminde de öncülük yaptı. İlk usul-i cedid kız mektebini ablası Pembe Hanım Bolatukova’ya 1893’te Bahçesaray’da açtırdı. 1905 yılı sonlarında Bahçesaray’da yayın hayatına giren, "Kadınların Dünyası" sadece Kırım Tatarları’nın değil bütün Rusya Türkleri’nin tarihlerindeki ilk kadın dergisi oldu ve Gaspıralı’nın sahipliğinde kızı Şefika Gaspıralı’nın idaresinde bir yıl kadar yayımlanabildi. Rusya’daki Türkler’in ilk çocuk dergisi olan Alem-i Sıbyan da ilk defa Mart 1906’da Tercüman’ın ilavesi olarak okuyucuya sunulmaya başlandı.   Gaspıralı, 1881 tarihli bir yazısında: “Geri kalmışlığımızın tek nedeni cehaletimizdir. Avrupa'da neyin icat edildiğine veya neler olduğuna dair hiçbir fikrimiz yok. Bu izolasyondan kurtulmak için bunları okuyabiliyor olmamız gerekirdi; Avrupa fikirlerini yine Avrupalı kaynaklardan öğrenmeliyiz. İlk ve orta okullarımızın müfredatlarına bu dersleri koymalıyız ki, göz bebeklerimiz yani öğrencilerimiz bu fikirlere ulaşabilsin diyerek düşüncelerini ortaya koymuştur.   Tanrım rahmetler eylesin. Tinleri Şad makamları Uçmağ olsun.